"Cuita grand'e cuidado" (A 32) / "Coita grand'e coydado" (B 174) estratigrafía da variación lingüística nos cancioneiros trobadorescos

Descargas

Publicado

14-11-2013

Cómo citar

Monteagudo, H. (2013) “"Cuita grand’e cuidado" (A 32) / ‘Coita grand’e coydado’ (B 174) estratigrafía da variación lingüística nos cancioneiros trobadorescos”, Boletín da Real Academia Galega. A Coruña, (374), pp. 209–299. doi: 10.32766/brag.374.430.

Número

Sección

Traballos de investigación e estudo

Autores/as

  • Henrique Monteagudo

DOI:

https://doi.org/10.32766/brag.374.430

Palabras clave:

galego-portugués, lírica trobadoresca, variación scriptolingüística, tradición manuscrita, Cancioneiro da Ajuda

Resumo

No presente contributo analizamos un abano de variantes scriptolingüísticas dos Cancioneiros da Ajuda (A) e da Biblioteca Nacional (B), concentradas no sector inicial de ambos os cancioneiros: nullo, nulla e oer- oera- oesse (en B); vus / v9, vusco- convusco, cuitar- cuita e coidar- coidado (en A). No ronsel do traballo de Maria Ana Ramos, a nosa análise detense fundamentalmente nas dúas últimas variantes (cuita e coidar), que son postas en relación con outras variables codicolóxicas do mesmo cancioneiro —en particular a ausencia / presenza de pauta musical nas findas—, e mais cos trazos lingüísticos galegos da Recolla dos trobadores (especialmente na obra de Johan Soarez Coello), compilación previa a A conxecturada por António Resende de Oliveira. Mostramos que a distribución das variantes cuita e coidar, contemplada no cadro de conxunto das demais e á luz da comparanza coa distribución das rexistradas en B, permite identificar substratos scriptolingüísticos que consideramos correspondentes a hipotéticos antecedentes homográficos do Cancioneiro da Ajuda, botando nova luz sobre a cuestión das fontes deste cancioneiro, isto é, sobre a (proto-)tradición manuscrita da lírica trobadoresca galego-portuguesa.

Descargas

Os datos de descargas aínda non están dispoñibles.

Citas

Fontes

A = Cancioneiro da Ajuda. Véxase Fragmento do Nobiliario do Conde don Pedro. / Cancioneiro da Ajuda. Edição facsimilada do códice existente na Biblioteca Nacional. Lisboa: Távola Redonda / Instituto Português do Património Arquitectónico e Arqueológico – Biblioteca da Ajuda, 1994.

B = Cancioneiro da Biblioteca Nacional. Véxase Cancioneiro da Biblioteca Nacional (Colocci Brancuti). Cod. 10991. Reprodução facsimilada. Lisboa: Biblioteca Nacional / Imprensa Nacional – Casa da Moeda, 1982.

V = Cancioneiro da Biblioteca Vaticana. Véxase Cancioneiro Português da Biblioteca Vaticana (Cód. 4803). Lisboa: Centro de Estudos Filológicos / Instituto de Alta Cultura, 1973.

Recursos en liña

Corpus do português = Davis, Mark / Ferreira, Michael J. (2006—): O Corpus do Português. United States National Endowment for the Humanities. Utah: Brigham Young University.

DDD = Santamarina, Antón (coord.) (2006—2013): Dicionario de dicionarios. Corpus lexicográfico da lingua galega. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega.

DDGM = González Seoane, Ernesto (coord.), María Álvarez de la Granja e Ana Isabel Boullón Agrelo (2006-2013): Dicionario de Dicionarios do Galego Medieval. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega.

Ferreiro, Manuel (dir.) (2014-): Glosario da poesía medieval profana galego-portuguesa. A Coruña: Universidade.

Lopes, Graça Videira; Ferreira, Manuel Pedro et al. (2011-): Cantigas Medievais Galego Portuguesas [base de dados online]. Lisboa: Instituto de Estudos Medievais, FCSH/NOVA.

MedDB = Brea, Mercedes (dir.) (2012): Base de datos da Lírica Profana Galego-Portuguesa. Santiago de Compostela: Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades.

Sousa Fernández, Xulio (2015-): Índices do Atlas Lingüístico Galego. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega.

TMILG = Varela Barreiro, Xavier (dir.) (2004-): Tesouro Medieval Informatizado da Lingua Galega. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega.

Edicións e estudos

Álvarez Blanco, Rosario (2004): “A variación nosco: vosco no galego medieval”, Verba 31, 43-73.

Arbor Aldea, Mariña (2005): “Os estudos sobre o Cancioneiro da Ajuda: un estado da cuestión”, en Mercedes Brea (coord.), 45-120.

Arbor Aldea, Mariña e Xavier Varela Barreiro (2008): “O uso dos signos gráficos e como segundo elemento de ditongo decrecente. A evidencia de dúas mans na copia do Cancioneiro da Ajuda”, en Mercedes Brea, Francisco Fernández Rei e Xosé Luís Regueira (eds.), Cada palabra pesaba, cada palabra medía. Homenaxe a Antón Santamarina. Santiago de Compostela: Universidade, 419-442.

Barsch, Karl (1904): Chrestomathie Provençale (X-XV siècles). Marburg: N. G. Elwert.

Blasco, Pierre (1984): Les chansons de Pero Garcia Burgales. Paris: Fondation Calouste Gulbenkian / Centre Culturel Portugais.

Brea, Mercedes (coord.) (1996): Lírica profana galego-portuguesa. 2 vols. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia — Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades.

Brea, Mercedes (2005): Carolina Michaëlis e o «Cancioneiro da Ajuda», hoxe. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.

Carter, Henry (1975): Cancioneiro da Ajuda. A Diplomatic Edition. New York: Klaus Reprint.

Cohen, Rip (2003): 500 Cantigas de amigo. Porto: Campo das Letras.

Corominas, Joan e José Antonio Pascual (1983-84): Diccionario Crítico Etimológico Castellano e Hispánico. 6 vols. Madrid: Gredos.

Cunha, Celso Ferreria da (1957): O cancioneiro de Martin Codax. Rio de Janeiro: Imprensa Nacional.

D’Heur, Jean-Marie (1974): “Sur la tradition manuscrite des chansonniers galiciens-portugais”, Arquivos do Centro Cultural Português 8, 3-43.

D’Heur, Jean-Marie (1984): “Sur la généalogie des chansonniers portugais d’Ange Colocci”, Boletim de Filologia 29, 23-34.

Fernández Rei, Francisco (1990): Dialectoloxía da lingua galega. Vigo: Edicións Xerais de Galicia.

Ferrari, Anna (1979): “Formazione e struttura del Canzoniere Portoghese della Biblioteca Nazionale de Lisbona (Cod. 10991: Colocci-Brancuti): premesse codicologiche alla critica del testo”, Arquivos do Centro Cultural Português 14, 27-142.

Gonçalves, Elsa (1976): “La tavola colocciana Autori Portughesi”, Arquivos do Centro Cultural Português 10, 387-448.

Gonçalves, Elsa (1983): “Anna Ferrari: Formazione e struttura del canzoniere portogheses della Biblioteca Nazionale de Lisbona (cod. 10 991: Colocci-Brancuti)” [Comptes rendus], Romania 104, 404-12.

Gonçalves, Elsa (1991): “Sur la lyrique galego-portugais. Phénoménologie de la constitution des chansonniers ordonnés par genres”, en Madeleine Tyssens (ed.), Lyrique Romane Médiévale: La Tradition des Chansonniers. Actes du Colloque de Liège, 1989. Liège: Université, 448-67.

Gonçalves, Elsa (1993): “Tradição manuscrita da poesia lírica”, en Giulia Lanciani e Giuseppe Tavani, Dicionário da Literatura Medieval Galega e Portuguesa. Lisboa: Caminho, 627-32.

Huber, Joseph (1986): Gramática do português antigo. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian.

Lagares, Xoán Carlos (2000): «E por esto fez este cantar». Sobre as rubricas atributivas dos cancioneiros profanos galego-portugueses. Santiago de Compostela: Laiovento.

Lanciani, Giulia (2004): “Repetita iuvant?”, en Mercedes Brea (dir.), O Cancioneiro da Ajuda, cen anos despois. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 137-143.

Lapa, Manuel Rodrigues (1970): Cantigas d’escarnho e de maldizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses. Vigo: Galaxia.

Levy, Émil (1894): Provenzalisches Supplement-Wörterbuch. vol. 1. Leipzig: O. R. Reisland.

Lorenzo Gradín, Pilar e Simone Marcenaro (2010): Il canzoniere del trovatore Roi Queimado. Alessandria: Edizioni dell’Orso.

Machado, José Pedro (1977): Dicionário Etimológico da Língua Portuguesa. 5 vols. Lisboa: Livros Horizonte.

Maia, Clarinda de Azevedo (1986): História do galego-português. Coimbra: Instituto Nacional de Investigação Científica.

Mariño Paz, Ramón e Xavier Varela Barreiro (2005): “O uso dos signos gráficos [u], [V] e [U] no Cancioneiro da Ajuda”, en Mercedes Brea (coord.), 309-374.

Mattoso, José (1985): “João Soares Coelho e a Gesta de Egas Moniz”, en Portugal Medieval. Novas interpretações. Lisboa: Imprensa Nacional / Casa da Moeda, 409-435.

Menéndez Pidal, Ramón (1976-1980): Cantar de Mio Cid. Texto, Gramática y Vocabulario. 3 vols. Madrid: Espasa Calpe.

Menéndez Pidal, Ramón (1980): Orígenes de español. Madrid: Espasa Calpe.

Mettmann, Walter (1981): Afonso X o Sábio. Cantigas de Santa Maria, 2 vols. Vigo: Edición Xerais de Galicia.

Michäelis de Vasconcellos, Carolina (1990): Cancioneiro da Ajuda. Edição crítica e commentada. 2 vols. Lisboa: Imprensa Nacional / Casa da Moeda.

Miranda, José Carlos Ribeiro (2004): “O autor anónimo de A 36 / A 39”, en Mercedes Brea (dir.), O Cancioneiro da Ajuda, cen anos despois. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 443-58.

Monteagudo, Henrique (2008a): “Ortografía alfonsí? Para a análise grafemática dos testemuños poéticos en galego da segunda metade do século XIII”, en Manuel Ferreiro, Carlos P. Martínez Pereiro e Laura Tato Fontaíña (eds.), A edición da Poesía Trobadoresca en Galiza. A Coruña: Baía, 141-60.

Monteagudo, Henrique (2008b): Letras primeiras. O Foral do Burgo de Caldelas, os primordios da lírica trobadoresca e a emerxencia do galego escrito. A Coruña: Fundación Barrié de la Maza.

Monteagudo, Henrique (2013): “A personalidade histórica do trobador Johan Soayrez Somesso”, en Rosario Álvarez et al. (eds.), Ao sabor do texto : estudos dedicados a Ivo Castro. Santiago de Compostela : Universidade, 421-452.

Monteagudo, Henrique (2014): A nobreza miñota e a lírica trobadoresca na Galicia da primeira metade do século XIII. A personalidade histórica do trobador Johan Soayrez Somesso. Os trobadores Afonso Soarez Sarraça e Estevan Fayan. Noia: Toxosoutos.

Nunes, José Joaquim (1975): Compêndio de gramática histórica portuguesa. Lisboa: Livraria Clássica Editora.

Oliveira, Antonio Resende de (1988): “Do Cancioneiro da Ajuda ao «Livro das Cantigas» do conde D. Pedro. Análise do acrescento à secção das cantigas de amigo de ω ”, Revista de História das Ideias 10, 691-751.

Oliveira, Antonio Resende de (1994): Depois do espectáculo trovadoresco. A estrutura dos cancioneiros peninsulares e as recolhas dos séculos XIII e XIV. Lisboa: Colibri.

Parkinson, Stephen (1993): “Final nasals in the Galician-Portuguese cancioneiros”, en David MacKenzie e Ian Michael (eds.), Hispanic Linguistic Studies in honor of F. W. Hodcroft. Llangranog: The Dolphin Book Company, 51-62.

Pedro, Susana Tavares (2004): “Análise paleográfica das anotações marginais e finais no Cancioneiro da Ajuda”.

Pena, Xosé Ramón (2004): “A singularidade do Cancioneiro da Ajuda e o ‘desvío’ galego”, en Mercedes Brea (dir.), O Cancioneiro da Ajuda, cen anos despois. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 485-96.

Ramos, Maria Ana (1984): “A transcrição das fiindas no Cancioneiro da Ajuda”, Boletim de Filologia 29, 11-22.

Ramos, Maria Ana (1986): “L’éloquence des blancs dans le Chansonnier d’Ajuda”, Actes du XVII Congrès International de Linguistique et Philologie Romanes. Aixen-Provence : Université de Provence, vol. 8, 215-224.

Ramos, Maria Ana (1988): “Tradições gráficas nos manuscritos ibéricos da lírica galegoportuguesa”, Actes du XVIII Congrès International de Linguistique et Philologie Romanes. Vol. VI. Tübingen: Max Niemeyer, 37-48.

Ramos, Maria Ana (1993): “Rodrigu’Eanes Redondo”, en Giulia Lanciani e Giuseppe Tavani, Dicionário da Literatura Medieval Galega e Portuguesa. Lisboa: Caminho, 579-80.

Ramos, Maria Ana (1994): “O Cancioneiro da Ajuda. História do manuscrito. Descrição e problemas”, en Cancioneiro da Ajuda. Apresentaçao, estudos e índices. Lisboa: Edições Távola Redonda / Instituto Português do Patromónio Arquitectónico e Arqueológico / Biblioteca da Ajuda, 27-47.

Ramos, Maria Ana (1995): “A separação silábica na cópia da poesia lírica galego-portuguesa. Outro indício de antecedentes musicais”, en Cilene da Cunha Pereira e Paulo Roberto Dias Pereira (eds.), Miscelânea de Estudos Linguísticos, Filológicos e Literários in Memoriam Celso Cunha. Rio de Janeiro: Editora Nova Fronteira, 703-719.

Ramos, Maria Ana (2008): O cancioneiro de Ajuda Confecção e escrita. 2 vols. Lisboa: Universidade. Dissertação de doutoramento inédita.

Ramos, Maria Ana (2010): “A intencionalidade e a concretização de um projecto medieval. Problemas editoriais do Cancioneiro da Ajuda”, en Mariña Arbor Aldea e Antonio F. Guiadanes, Estudos de edición crítica e lírica galego-portuguesa. Santiago de Compostela: Universidade, 69-101.

Raynouard, François (1844): Lexique Roman ou dictionnaire de la langue des troubadours. Vol. II. Paris: Chez Silvestre.

Rodríguez Guerra, Alexandre e Xavier Varela Barreiro, (2007): “As grafías no Cancioneiro da Ajuda”, en Ana Isabel Boullón Agrelo (ed.), Na nosa lyngoage galega. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 473-556.

Ron, Xabier (2004): “O silencio e as marxes do Cancioneiro da Ajuda”, en Mercedes Brea (dir.), O Cancioneiro da Ajuda, cen anos despois. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 641-666.

Ron, Xabier (2005): “Carolina Michaëlis e os trobadores representados no Cancioneiro da Ajuda”, en Mercedes Brea (coord.), 121-88.

Souto Cabo, José António (1994): “Achegas documentais sobre Nun’ Eanes Cerzeo, trovador galego da primeira metade do século XIII”, Studi Provenzali e Galeghi 89/94 .Romanica Vulgaria Quaderni 13-14, 147-76.

Souto Cabo, José António (2011): “Lopo Lias, entre Orzelhão e Compostela”, Diacritica 25/1, 109-134.

Souto Cabo, José António (2012a): “Fernando Pais de Tamalhancos, trovador e cavaleiro”, Revista de Literatura Medieval 24, 231-267.

Souto Cabo, José António (2012b): “En Santiago, seend’albergado en mia pousada. Nótulas trovadorescas compostelanas”, Verba 39, 273-298.

Souto Cabo, José António e Yara Frateschi Vieira (2004): “Para um novo enquadramento histórico-literário de Airas Fernández, dito «Carpancho»”, Revista de Literatura Medieval 16, 221-277.

Souto Cabo, José António e Yara Frateschi Vieira (2006): “Pero Garcia de Ambroa e Pero de Ambroa”, Revista de Literatura Medieval 18, 225-248.

Tavani, Giuseppe (1986): A poesía lírica galego-portuguesa. Vigo: Galaxia.

Tavani, Giuseppe (1998): Ensaios portugueses. Lisboa: Imprensa Nacional / Casa da Moeda.

Vallín, Gema (1996): Las cantigas de Pay Soarez de Taveirós. Alcalá de Henares: Universidad.

Vasconcellos, José Leite de (1928): Opúsculos. Volume II. Dialectologia (Parte I). Coimbra: Universidade.

Vasconcellos, José Leite de (1970): Textos arcaicos. Lisboa: Livraria Clássica Editora.

Víñez Sánchez, Antonia (2004): El trovador Gonçal’Eanes Dovinhal. Santiago de Compostela: Universidade.

Viterbo, Joaquim de Santa Rosa (1965-66): Elucidário das palavras, termos e frases que em Portugal antigamente se usaram e que hoje regularmente se ignoram… 2 vols. Porto / Lisboa: Livraria Civilização.

Williams, Edwin B. (1986): Do latim ao português. Rio de Janeiro: Tempo brasileiro.

Artigos máis lidos do(s) mesmo(s) autor(es)

1 2 > >>