A contribución de Ramón Piñeiro á defensa e ilustración da lingua galega

Descargas

Publicado

20-11-2015

Cómo citar

Monteagudo, H. (2015) “A contribución de Ramón Piñeiro á defensa e ilustración da lingua galega”, Boletín da Real Academia Galega. A Coruña, (376), pp. 481–516. doi: 10.32766/brag.376.488.

Número

Sección

Centenario Xosé María Álvarez Blázquez, Xaime Isla Couto e Ramón Piñeiro

Autores/as

  • Henrique Monteagudo

DOI:

https://doi.org/10.32766/brag.376.488

Palabras clave:

Ramón Piñeiro, Koldo Mitxelena, represión lingüística, Galaxia, Batalla de Montevideo, Real Academia Galega, Manuel Rodrigues Lapa, normalización lingüística

Resumo

O obxectivo do presente artigo é ofrecer un resumo da achega de Ramón Piñeiro á defensa e promoción do idioma galego desde os anos da súa militancia galeguista durante a IIª República ata o período en que participou, como deputado no Parlamento de Galicia, na elaboración da Lei de Normalización Lingüística (1983), tentando contextualizar a súa traxectoria no seu tempo histórico, e particularmente na singradura da xeración Galaxia, que dalgún xeito liderou como primus inter pares. O seu papel como defensor e cultivador da lingua foi absolutamente crucial na posguerra, especialmente a partir da fundación de Galaxia (1950), e abrangue desde a tradución (Cancioeiro da poesía céltiga, 1950; Da esencia da verdade, 1952), ata o ensaísmo (recollido en Olladas no futuro, 1974), pasando polo activismo antifranquista (denuncia da persecución do galego polo réxime ante a UNESCO, 1954), a colaboración na codificación da lingua desde a RAG (Normas de 1970/71; “Carta a M. Rodrigues Lapa”, 1973), a promoción do cultivo do idioma desde a dirección da Editorial Galaxia e da revista Grial (1963-1989) ou as incursións na sociolingüística (A lingoaxe i as língoas, discurso de ingreso na RAG, 1967). En definitiva, mostraremos como as ideas e propostas, as actividades e iniciativas, as orientacións e análises de Ramón Piñeiro resultaron decisivas no devir da lingua galega na segunda metade do século XX.

Descargas

Os datos de descargas aínda non están dispoñibles.

Citas

Bibliografía primaria. Textos de Piñeiro

Piñeiro, Ramón e Celestino Fernández de la Vega (1952): Cancioeiro da poesía céltiga. Santiago de Compostela: Bibliófilos Gallegos.

Piñeiro, Ramón (1952): “A língua, sangue do espírito”, en Piñeiro 1974: 33-37.

Piñeiro, Ramón (1954): Denuncia diante a Unesco da perseguizón do idioma galego pol-o Estado Hespañol. Buenos Aires: Centro Coruñés / Centro Orensano / Centro Pontevedrés / Centro Betanzos / Centro Corcubión / Irmandade Galega. Edición facsímile en Alonso Montero 2003.

Piñeiro, Ramón (1956): “A defensa do idioma, vencello espiritoal de tódolos galegos”, en Piñeiro 1974: 95-104.

Piñeiro, Ramón (1962a): “Informe de Ramón Piñeiro á Real Academia Galega”, Boletín da Real Academia Galega 370, 7-17. Edición e comentarios de Antón Santamarina Fernández.

Piñeiro, Ramón (1962b): “A Língoa Galega na Nosa Universidade”, en Casa Galicia. Unidad Gallega. Memoria 1962. New York: [s.n.], [s.p.].

Piñeiro, Ramón (1966): “Galicia nos estudos luso-brasileiros”, en Piñeiro 1974: 184-188.

Piñeiro, Ramón (1967): A linguaxe e as linguas. Vigo: Galaxia, 2008.

Piñeiro, Ramón (1970): “Carta de Santiago de Compostela. O problema da língoa”, Colóquio 59, 66.

Piñeiro, Ramón (1970a): “A lingua galega na escola”, Grial 28, 237-242.

(1970b): “Unha nova revolución na nosa língua”, en Piñeiro 1974: 238-239.

Piñeiro, Ramón (1971): “Carta de Santiago de Compostela. Evolución do problema da lingua”, Colóquio/Letras 2, 78-80.

Piñeiro, Ramón (1972a): “Carta de Santiago de Compostela. A expansión crecente da lingua galega” [1971], Colóquio/Letras 8, 75-78.

Piñeiro, Ramón (1972b): “O menosprecio social da língua”, en Piñeiro 1974: 258-260.

Piñeiro, Ramón (1973): “Carta a don Manuel Rodrigues Lapa”, en Piñeiro 1974: 261-279.

Piñeiro, Ramón (1974): Olladas no futuro. Vigo: Galaxia (2ª ed. 2007).

Piñeiro, Ramón (1976): “Ramón Piñeiro. Ponderada e insobornable pasión por Galicia”, en Xavier Costa Clavell, Perfil conflictivo de Galicia. Barcelona: Galba Edicións, 198-211.

Piñeiro, Ramón (1983): “Preámbulo”, en Lei de Normalización Lingüística. Santiago de Compostela: Parlamento de Galicia, 7-8.

Piñeiro, Ramón (1989): “Heidegger na cultura galega”, Grial 103, 384-389.

Piñeiro, Ramón (2000): Un epistolario de Ramón Piñeiro. Vigo: Galaxia. Edición de Francisco Fernández del Riego.

Piñeiro, Ramón (2002): Da miña acordanza. Vigo: Galaxia.

Piñeiro, Ramón (2004): Cartas de Ramón Piñeiro a Ricardo Carballo Calero. Cadernos Ramón Piñeiro V. Santiago de Compostela: Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades. Edición de Luís Alonso Girgado, María Cuquejo Enríquez e Carmen Fariña Miranda.

Piñeiro, Ramón (2006): “Cartas de Ramón Piñeiro a Basilio Losada, 1970-71. Sobre a normativa da lingua, a creación do ILG e a Academia”, Grial 171, 56-69.

Piñeiro, Ramón (2013): “Correspondencia cruzada entre Ramón Piñeiro e Manuel Rodrigues Lapa, 1972-1973”, Grial 197, 74-77.

Bibliografía secundaria. Estudos

Alonso Montero, Xesús (1973): Informe dramático sobre la lengua gallega. Madrid: Akal.

Alonso Montero, Xesús (2003): A batalla de Montevideo. Os agravios lingüísticos denunciados na UNESCO en 1954. Vigo: Edicións Xerais de Galicia.

Alonso Montero, Xesús (2009): Ramón Piñeiro ou a reinvención da cultura galega. Vigo: Galaxia.

Alonso Pintos, Serafín (2002): Para unha historia do estándar galego. As propostas do período 1966-1980. Madrid: Universidad Nacional de Educación a Distancia.

Alonso Montero, Xesús (2006): O proceso de codificación do galego moderno (1950-1980). [A Coruña]: Fundación Pedro Barrié de la Maza.

Álvarez Blanco, Rosario ( 2011): “A gramática galega no século XX: o contributo de Carvalho Calero”, en Carlos Caetano Biscainho Fernandes e Xosé Manuel Sánchez Rei (eds.), Ricardo Carvalho Calero: ciencia, literatura e nación. A Coruña: Universidade, 13-29.

Carballo Calero, Ricardo (2006): Epistolario a Fernández del Riego. Vigo: Galaxia.

Fernández del Riego, Francisco (1996): A Xeración Galaxia. Vigo: Galaxia.

Fernández Rei, Francisco (1991): “O Instituto da Lingua Galega, contribución á investigación e á normalización do galego”, en Mercedes Brea e Francisco Fernández Rei (eds.), Homenaxe ó profesor Constantino García. Santiago de Compostela: Universidade. Vol. I, 15-46.

Fernández Rei, Francisco (2008): “A creación do Instituto da Lingua Galega en 1971 e o desencontro normativo coa Academia”, en Xosé L. Axeitos, Emilio Grandío Seoane e Ramón Villares (eds.), A Patria enteira: homenaxe a Xosé Ramón Barreiro Fernández. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Universidade, 985-1009.

Freixeiro Mato, Xosé Ramón (1994): Sebastián Martínez Risco na cultura galega. Santiago de Compostela: Edicións Laiovento.

Garvin, Paul L. e Madeleine Mathiot (1968): “The urbanization of the Guarani language: a problem in language and culture”, en Joshua A. Fishman (ed.), Readings in the sociology of language. The Hague: Mouton, 565-573.

Ibarzabal, Eugenio (1977): Koldo Mitxelena. San Sebastián: Erein.

Joseph, John Earl (1987): Eloquence and power. The rise of language standards and standard languages. London: Frances Pinter.

Lapa, Manuel Rodrigues (1972): “A recuperação literária do galego”, Colóquio/Letras 13, 5-14. Reproducido en Grial 41 (1973), 278-287.

Lorenzo, Ramón (1991): “Filólogo de vocación”, en Homenaxe a Ramón Piñeiro. A Coruña: Fundación Caixa Galicia, 127-41.

Méndez Ferrín, Xosé Luís (1968): “Unidade lingüística galega”, en Xesús Alonso Montero (ed.), O porvir da lingua galega. Lugo: Círculo de las Artes / Instituto de Estudios de Lugo, 13-18.

Monteagudo, Henrique (2003): “Sobre a norma léxica do galego culto: da prosa ficcional de Nós ao ensaio de Galaxia”, en María Álvarez de la Granja e Ernesto González Seoane (eds.), A estandarización do léxico. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 197-253.

Monteagudo, Henrique (2007): “Limiar”, en Ramón Piñeiro, A linguaxe e as linguas. Vigo: Galaxia, 9-46.

Monteagudo, Henrique (2008): “Ramón Piñeiro, a Editorial Galaxia e a Real Academia Galega (1950-1962). Estratexias de resistencia idiomática fronte ao franquismo”, Grial 177, 98-111.

Monteagudo, Henrique (2010): “A Fundación e Biblioteca Penzol e a Filoloxía Galega”, en María D. Cabrera e Henrique Monteagudo (eds.), Fermín Penzol. Unha obra para un país. Vigo: Galaxia / Fundación Penzol, 71-80.

Santamarina, Antón (1991): “Piñeiro e a lingüística”, en Homenaxe a Ramón Piñeiro. A Coruña: Fundación Caixa Galicia, 143-48.

Santamarina, Antón (1998): A linguaxe e as linguas. Ramón Piñeiro revisitado ós 30 anos do seu ingreso na Real Academia Galega. A Coruña: Real Academia Galega.

Villanueva Gesteira, María Dolores (2010): A lingua galega entre 1963 e 1975. Situación social e discursos dende o galeguismo. Pontevedra: Deputación Provincial.