Xela Arias, tradutora activista con voz de seu
Publicado
Cómo citar
Número
Sección
Licenza
DOI:
https://doi.org/10.32766/brag.382.808Palabras clave:
Xela Arias, tradutora, editorial, autodidacta, profesional, activista, pioneiraResumo
Xela Arias foi unha pioneira da tradución editorial cara ao galego nos anos 80, cando a práctica totalidade das persoas que traducían eran escritores, docentes ou críticos homes (tamén algunhas mulleres), con competencia en linguas próximas, que alternaban a práctica da tradución coa súa actividade principal. A escritora asiste con entusiasmo, pero sen compracencia, á conformación dun novo tempo que avivou as nosas letras e consolidou a historia recente da tradución en lingua galega.
Arias exerceu dende moi nova esa profesión “solitaria e silente” de tradutora autodidacta nun proceso de configuración dun mercado estable para o libro galego, que demandaba todo tipo de textos entre os que se atopaban os denominados “clásicos da literatura universal”. O contexto era o da necesidade de fixar unha norma para un novo lectorado e afianzar o sector editorial.
Descargas
Citas
Acuña, Xoán (1992). Xela Arias, unha poetisa de fondas raigames na terra. Atlántico Diario, 27/X/1992.
Aleixandre, Marilar (2021). Mina Murray (non Van Helsing) derrota o vampiro: identidades incertas e tensións no Drácula de Xela Arias. En: Alberto Lugrís, Ana Luna e María Reimóndez, eds. Unha voz, moitas voces. Xela Arias tradutora. Vigo: Edicións Xerais de Galicia, 105-120.
Andrés, Tamara (2018). María Xosé Queizán e a Festa da palabra silenciada: unha relación pioneira en cuestión de xénero no marco da tradución poética cara ao galego. En: TransIbérica. I Congreso Internacional de Tradución e Interpretación de lenguas ibéricas 2018.
Arias, Xela (1984). A fraga dos paxaros faladores e a fraga leopardicia. En: Contos dos nenos galegos. A Coruña: Caixa de Aforros de Galicia, 73-76.
Arias, Xela (1989). Paixón de militancia e escuros desertores. Filología Románica, 6, 137-143.
Arias, Xela (1993). Introdución. En: Fenimore Cooper, O derradeiro dos mohicanos. Vigo: Edicións Xerais de Galicia, 7-17.
Arias, Xela (1999). Introdución. En: Bram Stoker, Drácula. Vigo: Edicións Xerais de Galicia, 7-13.
Arias, Xela (2021). De certo, a vida ía en serio. Cova da Lontra 3. Santiago de Compostela: Chan da pólvora. Selección de textos e as contornas de Mª. Xesús Nogueira Pereira.
Baxter, Neal (2010). Tradución e androcentrismo: quen traduce que(n) e como na Galiza. En: Xesús Manuel Mosquera Carregal, coord. Lingua e xénero. VI Xornadas sobre Lingua e Usos. A Coruña: Universidade da Coruña, 115-135.
Bragado, Manuel (2021). O peso da LIX no sistema editorial galego. Brétemas [online] 9/II/2021.
Carballa, Xan (1990). Xela Árias. Pertenzo a unha xeración pequerrechiña e diferente que non se identifica cos maiores nen cos máis novos. A Nosa Terra, 426, 21.
Carbonell i Cortés, Ovidi (1999). Traducción y cultura: de la ideología al texto. Salamanca: Colegio de España.
Castro, Olga (2011). Traductoras gallegas del siglo XX: reescribiendo la historia de la traducción desde el género y la nación. MonTI. Monografías de Traducción e Interpretación, 3, 107-130.
Domínguez, Mónica (2009). As primeiras traducións de literatura infantil e xuvenil ao galego: normas de tradución, difusión e recepción. Boletín Galego de Literatura. 39-40, 37-60.
Do Val, Marga (2021). Entre linguas con Xela Arias. En: Alberto Lugrís, Ana Luna e María Reimóndez, eds. Unha voz, moitas voces. Xela Arias tradutora. Vigo: Edicións Xerais de Galicia, 15-30.
Figueroa, Antón (1996). Lecturas alleas. Sobre das relacións con outras literaturas. Santiago de Compostela: Sotelo Blanco.
Gil, Francisco J. (1994). El traductor es tan traidor como el actor cuando interpreta una obra. Faro de Vigo, 9/III/1994.
González-Millán, Xoán (1994). Cara a unha teoría da traducción para sistemas literarios “marxinais”. A situación galega. Viceversa. 1, 63-72. [Tradución de Silvia Carril Caldelas e María Sola Bravo].
Lema, Carlos (2009). Importación e exportación de textos literarios: unha crítica á noción de literatura mundial como paradigma. Grial. Revista Galega de Cultura, 182, 120-135.
Liñeira, María (2021). Patrimonio de lecturas galegas e tradución endóxena desde o castelán: Wenceslao Fernández Flórez e Juan Farias no corpus tradutolóxico de Xela Arias. En: Alberto Lugrís, Ana Luna e María Reimóndez, eds. Unha voz, moitas voces. Xela Arias tradutora. Vigo: Edicións Xerais de Galicia, 65-84.
Lotbinière-Harwood, Susanne de (1991). Re-belle et infidèle. La traduction comme pratique de réécriture au féminin / The Body Bilingual. Translation as rewriting in the feminine. Ontario & Quebec: Woman’s Press / Éditions du remue-ménage.
Luna Alonso, Ana (2017). El papel de la traductora en el campo literario gallego. Madrygal. Revista de Estudios Gallegos. 20, 147-156.
sdum.uminho.pt/bitstream/1822/63036/1/2018-Mar%20revolto.pdf">A tradución na Festa da Palabra Silenciada (1983-1998). En: Maria Boguszewicz, Ana Garrido González e Dolores Vilavedra Fernández, eds. Identidade(s) e xénero(s) na cultura galega: unha achega interdisciplinaria. [Polonia]: Xunta de Galicia / Instituto de Estudios Ibéricos e Iberoamericanos de la Universidad de Varsovia, 463-493.
Luna Alonso, Ana (2019). Editoras de nova xeración e políticas de tradución en Galicia no século XXI. Galicia 21. Journal of Contemporary Galician Studies, I [monográfico: Transnational Encounters: Crossing Borders in Galician Translation and Interpreting Studies], 30-51.
Martínez, Iago (2011). María do Cebreiro: Tradúcese como unha forma de propaganda [Entrevista]. Xornal de Galicia 24/VII/2011.
Miramemira (2021). Xela Arias. A palabra esgazada [serie documental]. Dirixida por Damián Varela, con guión de María Yañez. A Coruña: Real Academia Galega.
Oroza, Carlos (1983). Toda poesía es clandestina. Faro de Vigo, 24/VI/1983, 121.
Pena Presas, Montserrat (2021a). Intempestiva. Unha biografía (literaria) de Xela Arias. Vigo: Galaxia.
Pena Presas, Motserrat (2021b). A correspondencia entre Xela Arias e Jorge Amado. Grial. Revista Galega de Cultura, 231, 82-91.
Porteiro, Mª. Xosé (1996). Xela Arias. O poema vaime [Entrevista]. La Voz de Galicia, 21/III/1996.
Perozo, José Antonio (1987). Xela Arias. Con tiempo para la lírica. Faro de Vigo 21/VI/87.
Regueira, Mario (2021). A ponte dos vampiros. Sermos Galiza, 449, 24-27.
Reimóndez, María (2009). The Curious Incident of Feminist Translation in Galicia: Courtcases, Lies and Gendern@tions. Galicia21 Journal of Contemporary Galician Studies, A, 68-89.
Reimóndez, María (2015). Teorías e prácticas da tradución feminista e poscolonial no contexto galego: un percorrido pola ideoloxía. Tese de doutoramento. Universidade de Vigo.
Reimóndez, María (2021). Cando o marco non encaixa: desaxustes de xénero e racialidade na tradución de Black Venus de Angela Carter. En: Alberto Lugrís, Ana Luna e María Reimóndez, eds. Unha voz, moitas voces. Xela Arias tradutora. Vigo: Edicións Xerais de Galicia, 121-140.
Rodríguez-Saavedra, Alba (2021). Xela Arias e a tradución mitolóxica: Cidades fantásticas, Principes e Xinns da mitoloxía e lendas árabes e O Bosque animado. En: Alberto Lugrís, Ana Luna e María Reimóndez, eds. Unha voz, moitas voces. Xela Arias tradutora. Vigo: Edicións Xerais de Galicia, 49-64.
Salgado, Daniel (2008). A tradución perde a inocencia. As tradutoras aseguran que cambiar libros de idioma implica a ideoloxía. El País, 11/IV/2008.
Trigo, Susana (2019). Intempériome con Xela por Susana Trigo. A Sega [online] 16/XII/2021.
Vázquez de Gey, Elisa, ed. (1988). Queimar as meigas. (Galicia, 50 anos de poesía de muller). Madrid: Torremozas.
Venuti, Lawrence (1998). Los escándalos de la traducción. Towards an Ethics of the Difference. Londres, Nueva York: Routledge.
Venuti, Lawrence (2008). The Translator’s Invisibility: A History of Translation. Abingdon, Oxon, Reino Unido: Routledge.
